Ljudsko tijelo je veoma složena mreža u kojoj su različiti sistemi usko povezani, a nijedan toliko blisko kao crijeva i imuni sistem. Ovaj odnos, duboko usađen u gastrointestinalnom traktu, igra ključnu ulogu u održavanju opšteg zdravlja i blagostanja. Pojam zdravlja crijeva proširio se sa njegove primarne uloge u sistemu varenja i na njegov značajan uticaj na imunološki sistem. Među faktorima koji doprinose ovoj značajnoj interakciji, postbiotici su se pojavili kao ključni igrač. Dublje ćemo istražiti vezu između crijevnog i imunog sistema, te saznati kako postbiotici mogu unaprijediti ovaj vitalni odnos.
Veza između crijeva i imunog sistema
Gastrointestinalni trakt je dom kompleksne zajednice mikroorganizama poznate kao crijevna mikrobiota. Mikrobiota se sastoji od bakterija, virusa, gljivica i drugih mikroba koji koegzistiraju u delikatnoj ravnoteži. Crijevna mikrobiota je ključna za nekoliko funkcija, uključujući varenje, sintezu vitamina i zaštitu od patogena. Međutim, jedna od njenih najvažnijih uloga je u regulisanju imunološkog sistema.
Crijeva su najveći imunološki organ u tijelu, koji sadrži otprilike 70% imunoloških ćelija tijela. Te ćelije imunološkog sistema stalno komuniciraju sa crijevnom mikrobiotom, učeći da razlikuju štetne od bezopasnih organizama. Ova interakcija pomaže imunološkom sistemu da adekvatno reaguje na infekcije, istovremeno održavajući toleranciju prema korisnim ili bezopasnim mikrobima. (1)
Crijeva su poput velikog kontrolnog centra koji komunicira sa imunološkim sistemom kroz različite kanale, stvarajući ono što se naziva vezom između crijeva i imunološkog sistema. Crijevna mikrobiota igra ključnu ulogu u ovoj vezi, jer ima direktni uticaj na funkcionisanje imunološkog sistema. Održavanje ravnoteže našeg imunološkog sistema je veoma važno. On mora da se bori protiv mikroba koji pokušavaju da napadnu naše tijelo, dok istovremeno sprečava napad na naše sopstvene ćelije. Dobre bakterije koje žive u našim crijevima zaista su značajne za održavanju svega pod kontrolom. One igraju veliku ulogu u osiguravanju pravilnog funkcionisanja našeg imunološkog sistem, održavajući nas zdravima. Nedavna naučna otkrića su potvrdila da vrlo lako može doći do poremećaja ravnoteže imunog sistema, ukoliko se ravnoteža bakterija u crijevima poremeti. To nadalje može dovesti do problema gdje tijelo počinje da napada samo sebe, kao što je slučaj sa autoimunim bolestima. (2)
Da bismo bolje razumjeli ovu vezu, važno je razumjeti osnovne principe ovog sistema i kako on zapravo funkcioniše.
Šta je imunološki sistem?
Imunološki ili imuni sistem je mreža sastavljena od različitih organa, ćelija i proteina u našem tijelu i ima veoma važnu ulogu. On nas štiti od štetnih supstanci, mikroba i promjena ćelija koje bi nas mogle učiniti bolesnima. Njegovi glavni zadaci uključuju borbu protiv mikroba koji izazivaju bolesti poput bakterija, virusa, parazita ili gljivica, te eliminisanje istih. Takođe, prepoznaje i neutrališe štetne supstance iz naše okoline i bori se protiv promjena u tijelu koje bi mogle dovesti do bolesti, poput tumorskih ćelija. Bez imunološkog sistema, ne bismo imali odbranu protiv ovih prijetnji, što bi nas činilo ranjivima na sve što dolazi spolja, ili čak na promjene koje se dešavaju unutar naših tijela.
Mnoge stvari koje tijelo prepozna kao nepoznate mogu pokrenuti imunološki sistem. Strane supstance, poznate kao antigeni (poput proteina koji se nalaze na površinama bakterija, gljivica i virusa), vezuju se za specifične receptore na imunološkim ćelijama. Ova veza pokreće lanac reakcija u tijelu. Nakon što tijelo prvi put naiđe na mikrob koji izaziva bolest, često zadržava zapis o tom mikrobu kao najbolji način da ga porazi. To znači da, ako tijelo ponovo naiđe na taj mikrob, može lako da ga prepozna i počne da se bori mnogo brže protiv njega.
Imunološki sistem se dijeli na dva podsistema: urođeni (nespecifični) imunološki sistem i stečeni (specifični) imunološki sistem, koji zajedno reaguju na mikrobe ili štetne supstance. Urođeni imunološki sistem djeluje kao opšta odbrana tijela, koristeći pretežno ćelije kao što su prirodne ubice za borbu protiv mikroba koji probijaju barijere poput kože ili digestivnog sistema. S druge strane, stečeni imunološki sistem stvara antitijela kako bi se borio protiv specifičnih patogena sa kojima se tijelo već susrelo. Ovaj sistem se takođe naziva "stečenim" imunološkim odgovorom, ističući njegovu sposobnost da uči i pamti specifične prijetnje. (3)
Uloga crijevnog mikrobioma u imunitetu
Kada naš imuni sistem funkcioniše dobro, rijetko primjećujemo da radi. Međutim, ako postane kompromitovan, bilo zbog oslabljenja ili suočavanja sa neuobičajeno jakim patogenima, razbolimo se. Mikrobi u crijevima igraju značajnu ulogu u omogućavanju pravilnog funkcionisanja našeg imunološkog sistema.
Način na koji naše crijevne bakterije komuniciraju sa prirodnim odbrambenim sistemima našeg tijela, kako urođenim (nespecifičnim) tako i stečenim (specifičnim) imunološkim sistemima, veoma je važan za održavanje zdravlja naših crijeva i sprečavanje otoka ili upale. Naše crijevne bakterije obavljaju mnogo posla, kao što je razlaganje proteina i kompleksnih šećera, proizvodnja vitamina i stvaranje različitih supstanci koje pomažu ćelijama koje oblažu naša crijeva da komuniciraju sa imunološkim ćelijama. Kako bi održale stvari u redu, ćelije koje oblažu naša crijeva formiraju zaštitnu barijeru, koja odvaja naše crijevne bakterije od imunoloških ćelija, te otežavaju prolazak neželjenih supstanci.
Međutim, ako ova veza između naših crijevnih bakterija i zaštitnog imunološkog sistema crijeva ne funkcioniše dobro, može doći do povećanja štetnih bakterija koje mogu uništiti ovu zaštitnu barijeru, čineći lakšim pojavu infekcija. Kada je balans dobrih i loših bakterija u našim crijevima poremećen, može doći do poremećaja našeg imunološkog sistema, što dovodi do upale, stresa naših ćelija, pa čak i otpornosti na insulin, što je prethodnik dijabetesa. Tokom vremena, ako naša crijeva nisu pravilno uravnotežena, postoji veći rizik od razvoja ozbiljnih zdravstvenih problema poput dijabetesa tipa 2, srčanih oboljenja, problema sa crijevima, autoimunim bolestima, pa čak i nekih vrsta kancera. (4)
Balans bakterija u našem crijevnom mikrobiomu možemo poboljšati putem dijetetskih strategija, što može pozitivno uticati na zdravlje imunološkog sistema. Jedna od strategija koju možemo koristiti da optimizujemo naš crijevni mikrobiom i zdravlje imunološkog sistema su postbiotici.
3 načina na koje postbiotici mogu pomoći
Postbiotici su bioaktivne supstance nastale od probiotskih bakterija tokom fermentacije probiotika u crijevima. Za razliku od probiotika, koji su živi organizmi, postbiotici mogu ostvariti svoje korisne efekte bez potrebe da prežive neprijateljsko okruženje gastrointestinalnog trakta. To ih čini obećavajućim i efikasnim načinom modulacije crijevnog mikrobioma i, posredno, imunološkog sistema. Navodimo tri načina na koje postbiotici mogu podržati vezu između crijevnog i imunološkog sistema. (5)
Jačanje integriteta crijevnih barijera
Postbiotici su ključni za održavanje integriteta crijevnih barijera. Ova barijera je prva linija odbrane organizma od patogena i štetnih supstanci. Jačanjem crijevnih barijera, postbiotici sprečavaju translokaciju štetnih bakterija i toksina u krvotok, čime se smanjuje upala i rizik od bolesti posredovanih imunološkim sistemom. Ovaj efekat direktno podržava imunološki sistem osiguravajući da ne postane preopterećen ili pokrenut nepotrebnim stimulansima, omogućavajući mu efikasniji odgovor na stvarne prijetnje.
Modulacija imunoloških odgovora
Postbiotici pomažu u kontrolisanju načina na koji naš imunološki sistem reaguje, osiguravajući dobru ravnotežu između signala koji izazivaju upalu i signala koji je smiruju. Oni sarađuju sa imunološkim ćelijama kako bi im pomogli da bolje funkcionišu i naučili ih da budu tolerantnije. Ova kontrola je veoma korisna jer sprečava pretjeranu reakciju našeg imunološkog sistema, što može izazvati probleme poput autoimunih bolesti i alergija. Održavanjem balansa imunološkog odgovora, postbiotici se brinu da naše tijelo pravilno reaguje na patogene, bez uzrokovane prekomjerne upale ili štete našim tkivima.
Odbrana od patogena
Postbiotici imaju sposobnost da se bore protiv štetnih bakterija i pomažu u zaštiti našeg tijela od oboljenja. To čine na nekoliko načina. Prvo, stvaranjem posebnih supstanci koje zaustavljaju rast štetnih mikroba, a zatim, pojačavanjem imunoloških ćelija koje love i eliminišu ove mikrobe. Takođe, postbiotici su izuzetni u očuvanju života i rasta dobrih bakterija u crijevima. Ovo ne samo da pomaže u sprečavanju pojave infekcija, već čini naša crijeva boljim mjestom za razvoj prijateljskih bakterija, čime se jača sistem odbrane naših crijeva.
Zaključak
Veza između crijeva i imunološkog sistema veoma je važna za očuvanje zdravlja, a postbiotici su ključni u jačanju ove veze. Postbiotici pomažu u podržavanju integriteta crijevnih barijera, modulaciji imunoloških odgovora i odbrani od patogena. Konzumiranje hrane ili uzimanje dodataka ishrani sa postbioticima može učiniti naša crijeva i imunološki sistem efikasnijim u zajedničkom radu, što je ključno za očuvanje našeg zdravlja dugoročno. Naučna saznanja o tome kako naše crijevne bakterije funkcionišu, otkrivaju i koliko postbiotici mogu biti korisni za zdravlje imunološkog sistema, čineći ih veoma interesantnim područjem u studijama o ishrani.
Izvori
- Vighi, G., Marcucci, F., Sensi, L., Di Cara, G., & Frati, F. (2008). Allergy and the gastrointestinal system. Clinical and experimental immunology, 153 Suppl 1(Suppl 1), 3–6. https://doi.org/10.1111/j.1365-2249.2008.03713.x
- Wu, H. J., & Wu, E. (2012). The role of gut microbiota in immune homeostasis and autoimmunity. Gut microbes, 3(1), 4–14. https://doi.org/10.4161/gmic.19320
- InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. How does the immune system work? [Updated 2020 Apr 23]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279364/
- Yoo, J. Y., Groer, M., Dutra, S. V. O., Sarkar, A., & McSkimming, D. I. (2020). Gut Microbiota and Immune System Interactions. Microorganisms, 8(10), 1587. https://doi.org/10.3390/microorganisms8101587
- Liu, Y., Wang, J., & Wu, C. (2022). Modulation of Gut Microbiota and Immune System by Probiotics, Pre-biotics, and Post-biotics. Frontiers in nutrition, 8, 634897. https://doi.org/10.3389/fnut.2021.634897